БӨТЕНДӨНЬЯ КУЛЛАНУЧЫЛАР ХОКУКЛАРЫ КӨНЕ 2025 ЕЛНЫҢ 15 МАРТЫ

Ел саен 15 мартта Бөтендөнья кулланучылар хокуклары көне билгеләп үтелә. 2025 елда Бөтендөнья көне девизы-тотрыклы яшәү рәвешенә гадел күчү.

Экологик һәм икътисадый проблемалар чорында кешеләрнең тотрыклы яшәү рәвеше һәр гражданның мөһим бурычына әверелә.  Тотрыклы яшәү рәвеше-кешенең товарларны һәм хезмәт күрсәтүләрне куллануга карата акыллы тәртибе нәтиҗәсе һәм ул ресурсларны һәм товарларны аларның әйләнә-тирә мохиткә тискәре йогынтысын, кешенең Тормышының социаль аспектларын һәм шәхси иминлеген исәпкә алып куллану концепциясеннән гыйбарәт. Шуңа күрә акыллы куллану планетага Кеше эшчәнлегенең тискәре йогынтысын киметүгә, баланслы һәм тотрыклы яшәү рәвеше булдыруга юнәлдерелгән. Тотрыклы яшәү рәвешен кабул итү һәр кулланучыга әйләнә-тирә мохиткә тискәре нәтиҗәләрне киметергә һәм халыкның санитар-эпидемиологик иминлеген саклап калу өчен үз өлешен кертергә мөмкинлек бирә.

Акыллы куллануның төп принципларын аерып күрсәтергә мөмкин:

• Аң: товарларны сайлаганда кулланучы товарның ничек җитештерелүен, җитештерү һәм товарның файдалану вакытында һәм аны утильләштергәннән соң үзе әйләнә-тирә мохиткә ничек йогынты ясавын белергә тиеш.
• Минимализм: артык кулланудан баш тарту һәм гадилеккә омтылу. Кешегә ихтыяҗларны канәгатьләндерү өчен товарлар һәм хезмәтләр никадәр азрак кирәк булса һәм аларның составы никадәр гадирәк булса (состав өлешләре никадәр азрак булса), товарлар шулкадәр азрак җитештерелә һәм әйләнә-тирә мохиткә тискәре йогынты шулкадәр азрак була.
• Экологик тотрыклылык: иң аз экологик зыян китерә торган яки гомумән зыян китерми торган товарларны һәм хезмәтләрне сайлап алырга, ә нәкъ менә экологик сертификатлы товарлар сатып алырга, көнкүрештә бер тапкыр кулланыла торган әйберләрне куллануны киметергә кирәк.
• Социаль җаваплылык: товарларны акыллы сайлау һәм куллану шулай ук товарларны җитештерүнең һәм куллануның социаль аспектларын исәпкә алуны үз эченә ала. Бу производствоның этик стандартларына буйсынучы, лаеклы һәм уңайлы хезмәт шартлары һәм үз хезмәткәрләренең хезмәтенә гадел түләүне тәэмин итүче компанияләргә һәм оешмаларга өстенлек бирергә кирәк дигәнне аңлата.
• Локаль куллану: товарларны сайлаганда җирле товарларга һәм хезмәт күрсәтүләргә өстенлек бирергә кирәк, чөнки җирле җитештерүчене тотып торудан тыш, бу шулай ук товарны җитештерүчедән кулланучыга ташу вакытын һәм ераклыгын киметергә ярдәм итә, бу исә транспорттан зарарлы матдәләр күләмен киметүгә китерә.

Югарыда күрсәтелгән принциплардан чыгып, тотрыклы яшәү рәвешенә күчү өчен берничә киңәшне аерып күрсәтергә мөмкин.

• Кабат кулланырга мөмкин булган товарларга өстенлек бирергә, шулай ук товарны тиешенчә файдаланырга мөмкин булмаганнан соң эшкәртергә кирәк. Мәсәлән, бер тапкыр кулланыла торган пластик стакан урынына керамик кружка яки эшкәртү җиңелрәк булган кәгазь стакан кулланырга.
• Энергия нәтиҗәле электр приборларын кулланырга. Мәсәлән, утлы лампалар урынына яктылык диодлы лампалар, шулай ук энергия нәтиҗәлелеге югары класслы техника, анда «A +++» - электр энергиясен аз куллану, ә «G» - югары куллану. Энергия нәтиҗәлелеге «А»дәрәҗәсеннән түбән булмаган техникага өстенлек бирү яхшырак.
• Су чыгымын киметергә һәм агып чыгуларны вакытында бетерергә тырышырга, су кулланылмаганда сүндерергә, мәсәлән, теш чистарту вакытында кранны ябарга һәм авызны чайкарга кирәк булганда аны ачарга.

Су аз сарыф ителә торган җиһазлар һәм приборлар кулланырга. Мәсәлән, аэраторлы катнаштыргыч кулланырга, чөнки аэратор махсус тишекләр ярдәмендә Һаваны суыра һәм басымны югалтмыйча су чыгымын киметә. Моннан тыш, шәхси йортта яки бакчада яңгыр суын җыярга һәм аны хуҗалык ихтыяҗлары өчен кулланырга мөмкин.

• Шәхси автомобиль урынына җәмәгать транспортын күбрәк файдаланырга, экологик чиста транспорт төрләрен сайлаганда, мәсәлән, трамвай, троллейбус яки газ ягулыгындагы автобус. Ә шәхси автомобильне кулланганда аны башка кешеләр белән бергә кулланырга тырышырга, мәсәлән, күршеләрен яки хезмәттәшләрен алып килергә.

Яңа автомобиль сатып алганда электр яки гибрид автомобильгә өстенлек бирү яхшырак. Иң яхшысы – двигательсез транспорт куллану-велосипед, самокат һ.б., яки җәяү йөрү.

• Үз торагыңны энергия нәтиҗәлелегенә әйләндерергә, ә нәкъ менә диварлардагы/тәрәзәләрдәге «бушлыкларны» герметиклаштырырга һәм термоизоляция ясарга, бу кыш көне торакны иң нәтиҗәле җылытуга һәм җәй көне суытуга китерәчәк һәм ресурслар чыгымын киметүгә китерәчәк. Әйләнә-тирә мохит температурасына карап, өйдәге температураны автомат рәвештә көйләргә мөмкинлек бирә торган интеллектуаль термостат кулланыгыз. Кояш панельләрен яки электр энергиясен алуның башка альтернатив ысулларын урнаштырырга мөмкин.

Шулай итеп, товарларны һәм хезмәт күрсәтүләрне акыллы куллану табигать ресурсларыннан файдалануны киметергә, калдыклар санын киметергә ярдәм итә, әйләнә-тирә мохитне саклап калырга һәм, иң мөһиме, кулланучыларның акчалата чыгымнарын киметергә ярдәм итә.  

Консультация пункты

«Гигиена һәм эпидемиология үзәге " ФБУЗ Яшел Үзән филиалы Татарстан (Татарстан) Республикасында»  

Материаллар буенча әзерләнде https://санщит.рус