2025 елның 24 марты – Бөтендөнья туберкулезга каршы көрәш көне

2025 елның 24 мартында ел саен Бөтендөнья сәламәтлек саклау оешмасы (БСО) инициативасы белән Бөтендөнья туберкулезга каршы көрәш көне уздырыла.        

Әлеге чараны үткәрүнең максаты-халыкка әлеге авыру һәм профилактика чаралары, сәламәт яшәү рәвешен пропагандалау турында мәгълүмат бирү.

 Бөтендөнья сәламәтлек саклау оешмасы мәгълүматлары буенча планета халкының өчтән бере туберкулез микобактериясе белән зарарланган. Дөньяда ел саен 10 миллионнан артык кеше туберкулез белән авырый, шуларның 1 миллионнан артыгы – балалар. Туберкулез элеккечә дөньяда үлемнең 10 төп сәбәбе исәбенә керә. Бүгенге көндә туберкулез Россия Федерациясе өчен социаль әһәмиятле инфекцияләрнең берсе статусын саклап кала.

Татарстан Республикасында 2024 елда авыру күрсәткече 100 мең кешегә 19,8 тәшкил итте (793 яңа очрак), бу 2023 ел дәрәҗәсеннән 10% ка түбәнрәк (100 мең кешегә 22 яисә 881 очрак).

Республиканың 15 муниципаль районында туберкулез белән авыручылар саны республика күрсәткеченнән югарырак. Югары Ослан, Яшел Үзән, Спас, Яңа Чишмә, Сарман районнарында авыручылар саны 1,5 мәртәбә арткан.

2024 елда Югары Ослан районында беренче тапкыр ачыкланган туберкулезның 6 очрагы теркәлгән, 100 мең кешегә 34,3 күрсәткеч туры килгән. Авыручылар саны узган ел белән чагыштырганда 3 очракка кимегән.

2024 елда 17 яшькә кадәрге балалар һәм яшүсмерләр арасында туберкулез белән авыручылар саны Татарстан Республикасы буенча 3,1% ка арткан һәм 100 мең балага 3,3 тәшкил иткән (2023 елда – 100 мең кешегә 3,2.). Югары Ослан районында 2024 елда балалар һәм яшүсмерләр арасында туберкулез белән авыру теркәлмәгән.

Туберкулез-туберкулез микобактерияләре китереп чыгара торган һәм төрле органнарга һәм системаларга, ләкин ешрак сулыш органнарына зарар китерә торган хроник йогышлы авыру.

Туберкулез кешедән кешегә һава аша һава-тамчы юлы белән тарала. Йөткергәндә, төчкергәндә яисә кабып җибәргәндә үпкә туберкулезы белән авыручы кешеләр һавага микобактерияләр бүлеп чыгара, алар 1-6 метр радиуста тарала һәм 2-3 квадрат метр мәйданны зарарларга мөмкин.

Туберкулезны кузгатучы матдә тышкы тирәлектә бик тотрыклы: авыруның кипкән бөртек тамчысында микобактерияләр 10 айга кадәр сакланырга мөмкин, ә караңгыда алар тереклек сәләтен 3 елга кадәр саклый. Авыруның эчке киемнәрендә һәм әйберләрендә, китапларда, келәмнәрдә һәм көнкүреш әйберләрендә озак вакыт саклана алалар. Туберкулез микобактерияләре түбән температураларга сизгер түгел: тереклек сәләтен минус 10°С ка кадәр температурада берничә атна дәвамында, минус 23°С ка кадәр температурада 7 елга кадәр саклыйлар. Кайнату микобактерияләрне берничә минуттан үтерә. Аларга кояш яктысы һәлакәтле тәэсир итә, 10-15 минут эчендә кояш яктысы микобактерияне үтерә. Көненә 30 мин.эшли торган бактерицид лампалар бүлмәне тулысынча чистартырга сәләтле.

Туберкулезны иртә ачыклау, шулай ук балаларда һәм яшүсмерләрдә туберкулез китереп чыгаручы инфекция йоктыру максатларында балалар халкын профилактик тикшерү өчен кулланыла торган төп ысул булып туберкулин диагностикасы (иммунодиагностика) - 6 айдан 7 яшькә кадәрге балаларга Манту пробалары кую, 8 яшьтән 18 яшькә кадәрге балаларга һәм яшүсмерләргә диаскинтест үткәрү тора.

Туберкулин һәм диаскинтест вакциналар түгел, бу прививкалар түгел!  Бу диагностик препаратлар, аларны куркынычсыз куллануны исәпкә алып эшләнгән, нәтиҗәлелеге һәм куркынычсызлыгы буенча тикшеренүләр узганнан соң кулланылышка кертелгән һәм катлауланулар һәм ерактан килгән нәтиҗәләр тудырмый.

 14 яшькә кадәрге балаларда туберкулин диагностикасы үткәрелмәгән (шул исәптән ата-аналарының баш тартуы аркасында) мәктәпкәчә мәгариф оешмаларына, гомуми белем бирү оешмаларына һәм балалар ялы һәм аларны сәламәтләндерү оешмаларына табиб-фтизиатрның бу балаларда туберкулез белән авыру булмавы турында бәяләмәсе булганда («туберкулезны профилактикалау» VIII бүлегенең 823 пункты) рөхсәт ителә.СанПин 3.3686-21 «йогышлы авыруларны профилактикалау буенча санитар-эпидемиологик таләпләр»).  

 Бу таләп туберкулез килеп чыгуны, таралуны кисәтүгә дә, башка балаларның сәламәтлек саклауга һәм уңайлы яшәү тирәлегенә хокукларын саклауга да юнәлдерелгән.  Туберкулезга профилактик тикшерү узмаган баланы балалар учреждениесенә кабул иткән очракта, әлеге учреждениегә туберкулез инфекциясе кертелү куркынычы бар. Бу очракта учреждениегә йөрүче башка балаларның хокуклары бозыла, чөнки Россия Федерациясенең барлык гражданнары кешегә зарарлы йогынты ясамый торган уңайлы яшәү тирәлегенә хокуклы («халыкның санитар-эпидемиологик иминлеге турында " 30.03.1999 № 52-ФЗ Федераль законның 8 маддәсе).  2011 елның 21 ноябрендәге федераль закон N 323-ФЗ "Россия Федерациясендә гражданнарның сәламәтлеген саклау нигезләре турында" шулай ук әйләнә-тирә мохитне саклау, гражданнарны имин һәм уңай хезмәт, көнкүреш, ял итү, тәрбияләү һәм укыту шартлары тудыру белән тәэмин ителә торган сәламәтлекне саклау хокукын билгели.

Баланың ата-анасы (законлы вәкилләре) тире эчендәге пробалардан (Манту, диаскинтест) баш тарткан очракта, балада туберкулезны булдырмау максатыннан, туберкулез белән авыру булу-булмавы турында фтизиатр бәяләмәсен алырга һәм балаларны балалар оешмасына кертү мәсьәләсен хәл итәргә мөмкинлек бирә торган альтернатив тикшерү ысуллары билгеләргә мөмкин. Мондый ысуллар булып стандарт үрчетүдә туберкулез рекомбинантлы тире эчендәге диагностик тест-аллерген (Диаскинтест), in vitro (T - Spot) Т –лимфоцитлар чыгаруга нигезләнгән диагностик тестлар (07.03.2017 елгы клиник киңәшләр «керүче балаларда туберкулезны ачыклау һәм диагностикалау һәм мәгариф учреждениеләрендә укучылар»).

Ата – аналарның (башка законлы вәкилнең) язма ризалыгы белән рентгенологик тикшеренү-күкрәк күзәнәге органнарының күзәтү рентгенограммасын (сулыш органнары туберкулезын диагностикалауны һәм дәвалауны камилләштерү буенча РФ Сәламәтлек саклау министрлыгының 2014 елның 29 декабрендәге 951 номерлы боерыгы белән расланган методик киңәшләр) үткәрергә мөмкин.

Туберкулезны булдырмый калырга мөмкин! Эшләргә вакыт! Туберкулезны туктатырга вакыт!